بیشتر افراد با شنیدن سرطان پوست، به یک خال ساده فکر می‌کنند؛ در حالی که پشت این تصور، خطری به نام ملانوما وجود دارد؛ اما بیماری ملانوما چیست؟ این پرسشی است که برای بسیاری از افراد، به‌ویژه در مواجهه با تغییرات پوستی ناگهانی، مطرح می‌شود.
اگر شما نیز با این سوال درگیر هستید که بیماری ملانوما چیست و چه عواملی در بروز آن نقش دارند، این مطلب را از دست ندهید. در ادامه خواهیم گفت که بیماری ملانوما چیست و چگونه می‌توان آن را به‌موقع تشخیص داد و درمان کرد.
آگاهی از اینکه بیماری ملانوما چیست، نه‌تنها به افزایش سلامت فردی کمک می‌کند، بلکه گامی موثر در پیشگیری و درمان ملانوما است. بنابراین، با ما در ادامه همراه شوید تا به طور دقیق‌تری به این موضوع بپردازیم که بیماری ملانوما چیست؟
منظور از بیماری ملانوما چیست؟
ملانوما نوعی سرطان پوست بوده که از سلول‌های تولیدکننده رنگدانه پوست آغاز می‌شود. ملانوما اگرچه نسبت به سایر انواع سرطان پوست مانند سرطان سلول‌های پایه یا سنگفرشی کمتر شایع است، اما بسیار خطرناک‌تر بوده؛ زیرا سرعت رشد بالایی دارد و می‌تواند به سایر اندام‌های بدن گسترش یابد.
حدود 70 درصد ملانوماها روی پوست طبیعی ظاهر می‌شوند و 30 درصد دیگر از خال‌های پوستی نشئت می‌گیرند؛ بنابراین توجه به تغییرات ظاهری پوست از جمله شکل، رنگ، اندازه یا بافت خال‌ها و لکه‌ها اهمیت زیادی در تشخیص بیماری ملانوما دارد.
بیشتر بدانید: تفاوت اگزما و کهیر چیست؟ + علل و راه‌های تشخیص
عوامل خطر ابتلا به ملانوما
تا اینجا به این موضوع پرداختیم که بیماری ملانوما چیست؟ حال به علت بروز این بیماری اشاره می‌کنیم. زمانی که DNA سلول‌های پوستی به دلایلی همچون اشعه UV، عوامل ژنتیکی یا محیطی دچار آسیب یا جهش شود، چرخه تولید سلول‌های جدید از کنترل خارج شده و سلول‌ها به طور غیرطبیعی رشد کرده و توده‌های سرطانی را به وجود می‌آورند.
هنوز علت دقیق آسیب DNA مشخص نیست، اما اکثر متخصصان قرار گرفتن مکرر و طولانی‌مدت در معرض نور خورشید و استفاده از دستگاه‌های برنزه کننده را از اصلی‌ترین دلایل ابتلا به ملانوما می‌دانند. در این میان عده‌ای در خطر بیشتر برای ابتلا به ملانوما قرار دارند:
- پوست روشن و حساس: افرادی که پوست روشنی دارند، به ویژه کسانی که دارای موهای بلوند یا قرمز، چشمان رنگی و کک و مک هستند، در برابر اشعه ماورا بنفش آسیب‌پذیرترند. این افراد مقدار کمتری ملانین در پوست خود دارند که به معنا محافظت ضعیف‌تر در برابر نور خورشید است.
- سابقه آفتاب سوختگی شدید: داشتن یک یا چند بار آفتاب سوختگی شدید، می‌تواند خطر ابتلا به ملانوما را در سال‌های آینده افزایش دهد. این آسیب‌ها ممکن است موجب تخریب تدریجی DNA سلول‌های پوستی شوند، حتی اگر در ظاهر التیام یافته‌اند.
- قرار گرفتن زیاد در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV): نور خورشید، منبع اصلی اشعه UV است که با آسیب به سلول‌های پوستی، زمینه‌ساز بروز سرطان می‌شود.
- سکونت در مناطق پرتابش UV: زندگی در مناطق جغرافیایی با شدت بالا تابش خورشید، مانند مناطق نزدیک به خط استوا و یا مناطق کوهستانی و مرتفع، به دلیل شدت بالا اشعه فرابنفش، افراد را بیشتر در معرض آسیب قرار می‌دهد.
- داشتن تعداد زیاد خال یا وجود خال‌های غیرعادی: اگر روی بدن شما بیش از 50 خال معمولی یا خال‌هایی با شکل و رنگ غیرطبیعی وجود دارد، خطر ابتلا به ملانوما در شما بیشتر است.
- سابقه خانوادگی ابتلا به ملانوما: اگر یکی از بستگان درجه یک شما سابقه ابتلا به ملانوما دارد، احتمال ابتلا شما نیز بالاتر می‌رود. این موضوع به دلیل اشتراکات ژنتیکی یا سبک زندگی مشترک است.
- سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که سیستم ایمنی آن‌ها به دلایلی مانند مصرف داروهای سرکوب‌کننده ایمنی پس از پیوند عضو، ابتلا به بیماری‌های خودایمنی یا ایدز تضعیف شده است، بیشتر در معرض ابتلا به انواع سرطان‌های پوستی از جمله ملانوما هستند.
- سابقه شخصی ملانوما یا سایر سرطان‌های پوست: اگر فردی پیش‌تر به ملانوما یا یکی دیگر از انواع سرطان‌های پوست مبتلا شده، احتمال عود بیماری یا ابتلا به نوع جدیدی از سرطان پوست در وی بیشتر از سایر افراد خواهد بود.
- استفاده از سولاریوم: استفاده منظم از دستگاه‌های سولاریم برای برنزه‌کردن پوست، ریسک ابتلا به ملانوما را به شدت افزایش می‌دهد.
بیشتر بخوانید: ترکیب وازلین و گلاب برای روشن کردن پوست صورت + نکات
علائم بیماری ملانوما چیست؟
ملانوما یکی از خطرناک‌ترین انواع سرطان پوست است که معمولا از تغییرات در خال‌ها یا ایجاد لکه‌های جدید روی پوست آغاز می‌شود. شناسایی زودهنگام علائم نقش مهمی در موفقیت درمان ملانوما دارد اما مهم‌ترین علائم بیماری ملانوم چیست؟
- تغییر در شکل، اندازه و رنگ خال‌های قدیمی.
- پیدایش ضایعه پوستی جدید و مشکوک.
- خال‌های غیرمتقارن.
- خال‌هایی با لبه‌های نامنظم یا دندانه‌دار.
- خال‌هایی با قطر بیش از 6 میلی‌متر.
- وجود زخم، برجستگی یا بثورات غیرطبیعی که خوب نمی‌شوند.
البته توجه کنید که ظهور ملانوما روی پوست طبیعی، بدون هیچ ضایعه قبلی، نیز امکان‌پذیر است.
همینطور بدانید: مزایا و معایب رتینول برای پوست صورت
روش‌های تشخیص بیماری ملانوما
اما رایج‌ترین روش‌ها برای تشخیص بیماری ملانوما چیست؟ برای شناسایی ضایعات مشکوک، توجه به اصولی به نام ABCDE که به بررسی نامتقارن بودن، لبه‌ها، رنگ، قطر و تغییرات خال‌ها می‌پردازد، بسیار مفید است.
خال‌هایی که ناهموار، چندرنگ، یا در حال رشد هستند، باید حتما توسط پزشک بررسی شوند. ازآنجاکه نواحی مثل پشت بدن به‌راحتی قابل مشاهده نیست، برای بررسی این قسمت‌ها از اطرافیان یا پزشک کمک بگیرید.
پزشک ممکن است از ابزارهایی مانند درموسکوپ (یک وسیله میکروسکوپی برای دیدن جزئیات سطح پوست) یا تصویربرداری‌های خاص استفاده کند تا بتواند ضایعات خوش‌خیم و بدخیم را تشخیص دهد. در صورت مشکوک بودن به ملانوما، معمولا نمونه‌برداری از ضایعه انجام شده تا سلول‌های مشکوک در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گیرند.
حتی گاهی برای تشخیص افتراقی، پزشک باید بین ملانوما و بیماری‌های پوستی مشابه مانند خال‌های غیرعادی، سرطان سلول‌های پایه، همانژیوم و ضایعات پیگمانته خوش‌خیم یا بدخیم تفاوت قائل شود.
مرحله‌بندی ملانوما
اگر ملانوما تایید شود، پزشک با توجه به ضخامت تومور، عمق نفوذ آن و احتمال درگیری غدد لنفاوی یا اندام‌های داخلی، مرحله بیماری را مشخص می‌کند:
- مرحله 0: محدود به سطح پوست.
- مرحله 1 و 2: عمق بیشتر اما بدون گسترش.
- مرحله 3: گسترش به غدد لنفاوی مجاور.
- مرحله 4: انتشار به اندام‌های داخلی.
برای مرحله‌بندی دقیق‌تر، ممکن است از آزمایش‌های تصویربرداری مانند MRI، سی‌تی‌اسکن، PET و همچنین آزمایش خون (برای بررسی سطح آنزیم LDH) نیز استفاده شود.
راهکارهای درمان بیماری ملانوم چیست؟
انتخاب روش درمانی بسته به مرحله بیماری، سلامت عمومی بیمار و نظر پزشک دارد. در ادامه اشاره می‌کنیم که مهم‌ترین روش‌های درمان بیماری ملانوما چیست؟
همچنین بخوانید: گلیسیرین چیست؟ / مزایا و معایب گلیسیرین روی پوست
- جراحی: در مراحل اولیه، جراحی برای برداشتن کامل ضایعه و بخشی از بافت سالم اطراف آن، موثرترین روش درمانی است. در صورت نیاز، غدد لنفاوی درگیر نیز طی عمل جراحی برداشته می‌شوند.
- درمان هدفمند: در بیمارانی که ملانوما آن‌ها دارای جهش ژنتیکی خاصی است، از داروهایی مانند دابرافنیب، ترامتنیت، ومورافنیب استفاده می‌شود که به‌طور انتخابی سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند.
- ایمنی درمانی: در این روش، داروهایی مانند اینترفرون، ایپیلیموماب، نیوولوماب و پمبرولیزوماب به تقویت سیستم ایمنی برای مقابله با سلول‌های سرطانی کمک می‌کنند. این روش درمان ملانوما مخصوصا در موارد پیشرفته موثر است.
- شیمی درمانی و پرتو درمانی: در مراحل پیشرفته یا در صورت بازگشت بیماری، از داروهای شیمی درمانی به شکل تزریق یا قرص استفاده می‌شود. پرتو درمانی نیز برای کاهش اندازه تومور یا تسکین علائم به کار می‌رود.
کلام آخر
ملانوما یکی از جدی‌ترین انواع سرطان پوست بوده که اغلب از تغییرات خال‌های پوستی یا لکه‌های جدید آغاز می‌شود که اگر آن را به‌موقع تشخیص دهید، قابل درمان است. شناخت علل بروز، مانند تماس بیش‌ازحد با اشعه فرابنفش و تشخیص زودهنگام با کمک بررسی‌های پوستی منظم و مراجعه به پزشک، نقش حیاتی در کنترل آن دارد.
روش‌های درمانی شامل جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و ایمنی‌درمانی هستند که بسته به شدت و مرحله بیماری انتخاب می‌شوند. بنابراین آگاهی از اینکه بیماری ملانوما چیست و توجه به علائم بیماری ملانوما، کلید اصلی در پیشگیری، تشخیص به‌موقع و افزایش احتمال درمان موفقیت‌آمیز است.
